نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان (RCM) چیست‌ (بخش اول)؟

نویسنده: مهندس سید سهند سبطی
مشاور مهندسی قابلیت اطمینان و مدیریت دارایی‌های فیزیکی

قابلیت اطمینان به معنای توانایی یک سیستم برای انجام بی نقص مأموریت مورد انتظار در شرایط معین و در دوره زمانی مشخص است.

نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان یک روش ساختاریافته و منطقی برای تدوین برنامه‌های نگهداری و تعمیرات (Maintenance Program) و اتخاذ سیاست‌ها و راهکارهای مناسب برای مدیریت خرابی است. هدف از این روش نگهداری و تعمیرات افزایش قابلیت اطمینان تجهیز با بکارگیری راهکارهایی است که از توجیه پذیری فنی و اقتصادی برخوردارند.

از مهمترین ویژگی‌های این روش تمرکز بر روی حفظ کارکردهای مورد انتظار از تجهیز و نه خود تجهیز است. این رویکرد در نگهداری و تعمیرات برای اولین بار برای هواپیمای بوئینگ 747 مورد استفاده قرار گرفت و نتایج قابل توجهی در پی داشت.

در این روش با شناسایی علل خرابی کارکردی تجهیز و آثار و پیامدهای خرابی، تصویری روشن از الگو و طبیعت خرابی (اینکه خرابی تصادفی است یا وابسته به عمر و اینکه آیا خرابی دارای نشانه های بالقوه هست یا خیر و ... ) برای کارگروه تحلیل آشکار می‌شود. سپس کارگروه تحلیل با بررسی توجیه پذیری فنی و اقتصادیِ راهکارهای ممکن، بهترین و مناسب‌ترین راهکار را برای مدیریت خرابی و پیامدهای آن انتخاب می‌کند.

اساس این تحلیل بر پایه پاسخ به هفت پرسش زیر است که چهار پرسش آخر برای هر یک از علل خرابی شناسایی شده مطرح است:

1- کارکردهای مورد انتظار کاربر از تجهیز در شرایط عملیاتی آن چیست؟

2- خرابی‌های کارکردی تجهیز چیست؟

3- علل خرابی تجهیز چه چیزهایی هستند؟

4- آیا خرابی پیش از وقوع نشانه‌ای دارد و اینکه پس از وقوع خرابی چه اتفاقاتی روی می‌دهد‌؟ (آثار خرابی)

5- خرابی از چه منظرهای اهمیت دارد و پیامدهای مالی و ایمنی، زیست محیطی و عملیاتی آن چیست ؟

6- آیا می‌توان با بهره‌گیری از برنامه‌های نگهداری و تعمیرات پیش اقدام (تعمیر پیشگیرانه، تعویض پیشگیرانه، پایش وضعیت) خرابی و پیامدهای آن را مدیریت نمود‌؟

7- اگر نمی‌توان با بهره‌گیری از برنامه‌های نگهداری و تعمیرات پیش اقدام، خرابی و پیامدهای آن را مدیریت نمود،  با کدام یک از رویکردهای دیگر مانند چک کارکردی، کارکرد تا خرابی و یا بازطراحی می‌توان خرابی‌ و پیامدهای آن را مدیریت کرد ؟

از این روش اغلب برای تدوین برنامه های نگهداری و تعمیرات تجهیزات حساس و کلیدی استفاده می‌شود. در بخش های بعدی در خصوص شرایط انتخاب تجهیزات برای تحلیل به روش نگهداری و تعمیرات میتنی بر قابلیت اطمینان بیشتر بحث خواهد شد.